Türkiye İstatistik Kurumu, “İstatistiklerle Kadın, 2024” verilerini açıkladı.
TÜİK ve BM Kadın Birimi’nin hazırladığı “Türkiye’de İstatistiklerle Kadın 2024” raporu, kadınların toplumsal yaşamda karşılaştıkları zorlukları gözler önüne seriyor. Eğitimde ilerleme kaydeden kadınlar, işgücüne katılım ve siyasi temsilde hâlâ erkeklerin gerisinde kalıyor.
TÜİK, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü öncesinde, kadınlara ilişkin istatistiklerin yer aldığı verilerini yayınladı. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre, 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla, kadın nüfus 42 milyon 811 bin 834 kişi, erkek nüfus 42 milyon 853 bin 110 kişi oldu.
Rapora göre, Kadınların erkeklerden 5,3 yıl daha uzun yaşadığı görüldü. Türkiye genelinde 57,6 yıl iken kadınlarda 56,3 yıl, erkeklerde 59,0 yıl oldu. Buna göre, erkeklerin doğuşta sağlıklı yaşam süresinin kadınlardan 2,7 yıl daha uzun olduğu görüldü.
Ulusal Eğitim İstatistiklerine göre, 25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresinin yıllara göre arttığı görüldü. En az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki bireylerin toplam nüfus içindeki oranı, 2008 yılında yüzde 75,1 iken 2023 yılında yüzde 92,2 oldu. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, 2008 yılında en az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 67,5, erkeklerin oranı yüzde 82,8 iken, bu oran 2023 yılında kadınlarda yüzde 87,8, erkeklerde ise yüzde 96,8 oldu.
Ulusal Eğitim İstatistiklerine göre, Yükseköğretim mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 22,7 oldu. Raporda kadınların eğitimde gösterdiği ilerleme dikkat çekiyor. 25 yaş üstü kadınlarda ortalama eğitim süresi 2011’de 6,4 yıl iken 2023’te 8,6 yıla yükseldi. Ebeveyni yükseköğretim mezunu olan kadınların yüzde 84,6’sı yükseköğretim mezunu oldu. Okul öncesi eğitimde kız çocuklarının brüt okullaşma oranı yüzde 56,8, ilkokulda yüzde 99,2, ortaokulda yüzde 99,2, ortaöğretimde yüzde 109,9 ve yükseköğretimde yüzde 110,7 olarak ölçüldü. Yükseköğretimde kadınlar belirli alanlarda yoğunlaşıyor. Eğitim, sağlık ve sanat alanlarından mezun olanların yüzde 72’si kadın iken, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında bu oran yüzde 34’te kalıyor.
Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, Okuryazar olmayan kadınların işgücüne katılma oranı yüzde 13,8, lise altı eğitimli kadınların işgücüne katılma oranı yüzde 26,8, lise mezunu kadınların işgücüne katılma oranı yüzde 37,4, mesleki veya teknik lise mezunu kadınların işgücüne katılma oranı yüzde 45,0 iken, yükseköğretim mezunu kadınların işgücüne katılma oranı yüzde 68,9 oldu.
Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, Kadın istihdamında en yüksek il Tekirdağ, en düşük il Batman oldu.
Hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadın istihdam oranı yüzde 27,1 oldu. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, 2023 yılında hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadınların istihdam oranının yüzde 27,1, erkeklerin istihdam oranının ise yüzde 90,1 olduğu görüldü.
Kazanç Yapısı İstatistiklerine göre, yıllık ortalama brüt ücret-maaş ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark yüzde 17,4 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark yüzde 13,2 ile yine ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.
Bazı mesleklerde kadın oranında artış gözlemleniyor. Hakimler arasında kadın oranı 2006’da yüzde 28,2 iken 2023’te yüzde 46,2’ye yükseldi. Savcılarda ise bu oran yüzde 4,2’den yüzde 17,1’e çıktı.
Kadın büyükelçi oranı 2000’de yüzde 4,6 iken 2024’te yüzde 26,9’a ulaştı. Akademide kadın profesör oranı yüzde 34,6, doçent oranı yüzde 42,1 oldu. Ancak, devlet üniversitelerindeki rektörler arasında kadın oranı yüzde 3,9, vakıf üniversitelerinde ise yüzde 18,7 seviyesinde.
Evlenme İstatistiklerine göre resmi olarak ilk evliliğini 2024 yılında yapmış olan kadınların ortalama ilk evlenme yaşı 25,8 iken erkeklerin ortalama ilk evlenme yaşı 28,3 oldu. Ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il Tunceli, ilk evlenme yaşının en düşük olduğu il ise Ağrı oldu.
15-59 yaş grubundaki kadınların yüzde 37,5’i yaşamlarının herhangi bir döneminde eşleri veya birlikte oldukları erkekler tarafından fiziksel ve/veya cinsel şiddete maruz bırakılıyor. Şiddet oranı eğitim seviyesiyle ters orantılı olarak değişiyor. Eğitimi olmayan kadınlarda yüzde 43,3, lise ve üzeri eğitimli kadınlarda yüzde 24,7 olan şiddet oranı, yaş ilerledikçe artıyor. Kadınların yüzde 35,9’u yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz veya çok güvensiz hissediyor.
Kadınların yüzde 16,7’sinin eğitim seviyelerinin eşlerinden daha yüksek olduğu görüldü.
Yoksulluk kadınları daha fazla etkiliyor. Yoksulluk oranı kadınlarda yüzde 19,1, erkeklerde yüzde 17,3 olarak ölçüldü. Eğitim seviyesi yükseldikçe yoksulluk oranı düşüyor. Okuryazar olmayan kadınların yüzde 36,8’i yoksul iken, yükseköğretim mezunu kadınlarda bu oran yüzde 5,1’e iniyor.
Yaşlılıkta kadın yalnızlığı ve yoksulluğu artıyor. 65 yaş üstü nüfusun yüzde 55,4’ünü kadınlar oluşturuyor. Tek kişilik hanelerde yaşayan yaşlıların yüzde 74’ü kadın. Yaşlı kadınların yüzde 88,2’si okuma yazma bilmiyor.
Boşanma İstatistiklerine göre 2024 yılında kesinleşen boşanma davaları sonucu çocukların velayetinin çoğunlukla anneye verildiği görüldü.
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre, 2024 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerin İnternet kullanım oranı yüzde 88,8 oldu. Bu oran kadınlarda yüzde 85,4 iken erkeklerde yüzde 92,2 oldu.
Kadınların siyaset ve karar alma mekanizmalarındaki temsili düşük seviyede seyrediyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kadın oranı yüzde 19,9 iken, kabinede 17 bakandan sadece 1’i kadın.
Yerel yönetimlerde kadın oranı daha da düşük. Belediye başkanları arasında kadın oranı yüzde5,6 iken, muhtarlar arasında bu oran yüzde 3,3’e iniyor.
Üst ve orta düzey yönetici pozisyonlarındaki kadın oranı yüzde 20,6 olurken, Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 50 şirketin yönetim kurulu üyelerinin yüzde 19,4’ü kadınlardan oluşuyor.
