Türkiye, Akdeniz iklim kuşağında yer alan geniş olmamakla birlikte, her geçen gün azalan ormanlık alanlarıyla hem doğal güzelliklere hem de önemli bir ekolojik dengeye sahiptir. Ancak özellikle yaz aylarında sık sık yaşanan orman yangınları, sadece doğaya değil, insan yaşamına, tarıma ve ekonomiye de büyük zararlar vermektedir. 2021 yazında yaşanan büyük orman yangınları, bu sorunun ciddiyetini ortaya koymaktadır. Son yangınlara bakıldığında ise hala ders çıkarılmadığı gözlenmektedir.
Yangınların Başlıca Sebepleri
Yangınlar, çeşitli nedenlerle çıkışıyor olsa da sebeplerini doğal ve insan kaynaklı olarak iki ana gruba ayırabiliriz.
1. İklimsel ve Doğal Etkenler
Kuraklık ve sıcak hava dalgaları: Türkiye’de yaz aylarında özellikle Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde 40°C’yi aşan yüksek sıcaklık ve düşük nem oranı ile yangın riskini artırmaktadır.
Yıldırım düşmesi: Doğal sebepler arasında en sık rastlanan nedenlerden biridir. Özellikle kırsal ve ormanlık alanlarda aniden gelişebilir.
2. İnsan Kaynaklı Faktörler
Bilinçsiz piknik ve kamp faaliyetleri: Ormanlık alanlarda yapılan ateşli aktiviteler kontrolsüz bırakıldığında yangına yol açabilir. Özellikle duyarsız vatandaşın yarattığı risk daha büyük olmaktadır.
Tarla temizleme uygulamaları: Köylüler tarafından yapılan anız yakma işlemleri, dikkatsiz ve kontrolsüz yapıldığında rüzgarla birlikte hızla büyüyen orman yangınlarına dönüşebilmektedir.
İhmal ve dikkatsizlik: Duyarsız vatandaşın attığı sigara izmaritleri, cam şişeleri, söndürmeden açık bıraktığı mangallar vd. ihmaller yangına sebep olabilmektedir.
Kasıtlı yangınlar: Arazi kazanımı, turizm veya rant amaçlı çıkarılan yangınlar. Terör amaçlı çıkarılan yangınlar.
Yangınların Türkiye’ye Etkileri
Yangınlar yalnızca ağaçları değil, tüm ekosistemi yok eder.
Biyolojik çeşitliliğe zarar veren yangınlar, birçok endemik türün yaşam alanlarını yok eder.
Toprak erozyonu: Ağaçların yok olması, erozyonun artmasına ve tarımsal verimliliğin düşmesine neden olur.
Hava ve su kirliliği: Duman ve kül, hem solunum sağlığını tehdit eder hem de su kaynaklarını kirletebilir.
Ekonomik zarar: Tarım alanları, evler, turizm tesisleri ciddi zarar görür. Ormancılık ve arıcılık gibi sektörler büyük kayıplar yaşar. Bu da ekonomik zararlara ne olmaktadır.
Koruma ve Önleme Yöntemleri
Türkiye’de yangınlarla mücadele için çeşitli önlemler alınsa da, bu konuda daha etkin ve sürdürülebilir stratejilere ihtiyaç vardır:
1. Erken Uyarı ve Gözetim Sistemleri
Yangın kuleleri ve gözetleme sistemleri: Özellikle ormanlık alanlara kurulan kulelerden ileri teknolojik cihazlarla 24 saat boyunca gözlem yapılmalıdır.
İHA ve uydu teknolojileri: Yangın tespitinde insansız hava araçları (drone) ve uydu görüntüleri büyük avantaj sağlar.
2. Eğitim ve Farkındalık Kampanyaları
Köylülerin, çiftçilerin ve kamp yapan vatandaşların bilinçlendirilmesi gerekir.
Yangın riski yüksek bölgelerde mevsimsel olarak kamp, ateş yakma gibi faaliyetlerin sınırlandırılması sağlanmalıdır.
3. Acil Müdahale Ekipleri ve Donanımı
Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde ‘Yangın İzleme Merkezi’ bulunmakta ve burada uzman bir ekip tarafından 7/24 takip yapılarak ekipler yönlendirilmektedir. Orman Genel Müdürlüğü’nün ve belediyelerin yangın söndürme filoları daha da güçlendirilmelidir.
Yangın helikopteri, uçak ve kara araçlarının sayısı artırılmalı, yeterli seviyeye getirilmelidir; bakım ve modernizasyonları aksatılmamalıdır.
4. Ormanların Planlı Korunması
Ağaçlandırma çalışmaları sadece yangından sonra değil, öncesinde de dirençli türlerle yapılmalıdır.
Orman yolları, yangın şeritleri ve su havuzları gibi yangınla mücadele altyapısı artırılmalıdır. Yangın çıkmasını beklemeksizin zaman zaman yangın çıkacak alanların havadan sulanarak koruyucu tedbir alınmalıdır.
Çözüm Önerileri
Türkiye’de yangınla mücadelede başarılı olmak için sadece teknik tedbirler değil, aynı zamanda sosyal, hukuki ve yönetsel reformlar da gereklidir:
1. Ormanların Hukuki Korunması
Yangından zarar gören alanların imara açılmasını engelleyen yasalar daha etkin uygulanmalıdır.
“Yanan orman alanı yapılaşmaya açılamaz” hükmü anayasal düzeyde güvence altına alınmalı ve denetlenmelidir. Bu konuda yasal boşluklar tamamen kapatılmalıdır ve ağır cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.
2. Toplum Katılımının Artırılması
Gönüllü yangın timleri kurulmalı ve yerel halk bu mücadeleye dahil edilmelidir. Bu grupları belli periyotlarla eğitimleri sağlanmalıdır.
Okullarda yangın eğitimi verilmeli, çocuklar küçük yaştan itibaren orman bilinciyle yetiştirilmelidir.
3. Yerel Yönetimlerle İşbirliği
Belediyelerin afet planlarına yangın riskleri dahil edilmeli; su tankerleri, uyarı sistemleri ve afet yönetimi senaryoları oluşturulmalıdır. Yangın acil kriz merkezi politik yaklaşımdan uzak tutulmalı ve ilgili tüm taraflar dahil edilmelidir.
4. Uluslararası İşbirliği
Avrupa Akdeniz Yangın İzleme sistemlerine üye ama bu ağlara Türkiye daha aktif entegre olmalı.
Yangın söndürme konusunda diğer ülkelerle ortak tatbikatlar ve bilgi paylaşımı yapılmalıdır.
Sonuç
Türkiye’de orman yangınları iklim değişikliği ve rant amaçlı artan bir tehdittir. Bu yangınlar yalnızca ağaçları değil, tüm yaşam döngüsünü etkileyen büyük felaketlerdir. Yangınları tamamen önlemek mümkün olmasa da, etkilerini azaltmak ve hızlı müdahale ile zararı en aza indirmek mümkündür. Bu noktada birey, kurum ve devlet el ele vermeli; caydırıcı, bilinçlendirici ve kapsayıcı bir politika izlenmelidir. Unutulmamalıdır ki, bir ağaç kolay yetişmez; ama bir kıvılcım ile her şey çok kısa zamanda yok olabilir.
Ormanlar, insanlığın mirası olduğu asla unutulmamalı ve sonra ki nesillere aktarılması adına her türlü girişim yapılmadır.
TURABİ KÜÇÜK
News
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
GENEL
